Người Việt chúng ta thường quen với cụm từ “phúng điếu” hay “đi phúng điếu” khi có một người thân, người bạn hoặc hàng xóm vừa mới mất. Đây có thể coi là một cử chỉ hành động ăn sâu vào văn hoá tâm linh của người Việt có từ ngàn đời nay.
Bài viết này đội ngũ Sala Garden sẽ cùng quý vị tìm hiểu sâu hơn về “phúng điếu” – nghi thức quen thuộc nhưng chứa đựng nhiều tầng ý nghĩa sâu sắc.
1. Phúng điếu là gì
“Phúng điếu” (hay “phúng viếng”) là thuật ngữ Hán Việt dùng để chỉ hành động đến thăm viếng, chia buồn cùng gia đình có người thân vừa qua đời và đồng thời bày tỏ lòng thành kính, tiếc thương đối với người đã khuất.
Phân tích từ ngữ:
- “Phúng” (賻): Theo nghĩa Hán Việt, “phúng” có nghĩa là dùng tiền bạc, lễ vật để giúp đỡ gia đình có tang ma. Nó thể hiện sự tương trợ về vật chất trong lúc tang gia bối rối.
- “Điếu” (吊): Có nghĩa là viếng người chết, chia buồn với người sống. Nó nhấn mạnh khía cạnh tinh thần, là sự thăm hỏi, an ủi, động viên gia đình tang quyến.
Trong thực tế sử dụng ngày nay, hai từ này thường đi liền với nhau thành “phúng điếu” hoặc “phúng viếng” và thường được hiểu chung là hành động đến viếng đám tang, bao gồm cả việc thăm hỏi, chia buồn và gửi lễ vật (tiền, hoa, nhang đèn…). Người Việt còn dùng các cụm từ khác đồng nghĩa như “đi viếng”, “đi đám tang”, “đi đám ma”…
Tham khảo thêm bài viết: cách trị nhiễm lạnh đám ma hay nhất theo dân gian
2. Ý nghĩa của phúng điếu trong văn hoá người Việt
Hành động phúng điếu không đơn thuần là một thủ tục xã giao mà nó hàm chứa nhiều tầng ý nghĩa nhân văn, thể hiện các giá trị cốt lõi trong văn hóa ứng xử của người Việt:
Thể hiện lòng thành kính
Đây là ý nghĩa quan trọng nhất. Việc đến phúng điếu là cách để người sống bày tỏ sự tôn trọng, ghi nhận những đóng góp, kỷ niệm và thể hiện sự tiếc thương đối với người vừa nằm xuống. Thắp một nén nhang, cúi đầu tưởng niệm là lời tiễn biệt chân thành cuối cùng.
Bạn có thể tham khảo thêm chủ đề lời cảm tạ sau đám tang hay nhất mà đội ngũ Sala Garden đã chia sẻ nhé.
Chia sẻ nỗi đau cùng gia đình tang quyến
Mất đi người thân là một nỗi đau vô bờ. Sự hiện diện của bà con lối xóm, bạn bè thân hữu, đồng nghiệp trong lễ tang chính là nguồn động viên tinh thần to lớn. Lời chia buồn chân thành, cái nắm tay chia sẻ, sự có mặt lặng lẽ cũng đủ làm vơi đi phần nào không khí tang thương, giúp gia quyến cảm thấy được quan tâm, không đơn độc trong lúc đau buồn nhất.
Minh chứng cho đạo lý “Nghĩa tử là nghĩa tận”
Người Việt quan niệm rằng, khi một người nằm xuống, mọi giận hờn, khúc mắc (nếu có) đều nên được xóa bỏ. Việc đến phúng điếu thể hiện sự trọn vẹn tình nghĩa, làm tròn bổn phận cuối cùng đối với người đã khuất, dù mối quan hệ khi còn sống có thể khác nhau. Đây là sự thể hiện sâu sắc lòng nhân ái và sự bao dung.
Củng cố mối quan hệ cộng đồng
Tang lễ là dịp để cộng đồng thể hiện sự đoàn kết, tương trợ lẫn nhau. Việc cùng nhau đến phúng điếu, phụ giúp tang gia lo liệu công việc hậu sự… giúp thắt chặt thêm tình cảm gia đình, dòng họ, làng xóm, đồng nghiệp và các mối quan hệ xã hội khác. Nó cho thấy sức mạnh của sự gắn kết cộng đồng khi đối mặt với mất mát.
Hỗ trợ vật chất thiết thực cho tang gia
Lễ vật phúng điếu, đặc biệt là tiền phúng (tiền mặt đặt trong phong bì), mang ý nghĩa thiết thực là giúp đỡ gia đình trang trải một phần chi phí tổ chức tang lễ, vốn thường khá tốn kém.
Với những gia đình khá giả hoặc có điều kiện thì có thể không quan trọng nhưng với các gia đình khó khăn thì đây là sự tương trợ cụ thể, thể hiện tinh thần “lá lành đùm lá rách” trong lúc khó khăn.
3. Đi phúng điếu bằng hình thức nào
Khi đi phúng điếu, người viếng thường mang theo lễ vật để bày tỏ lòng thành. Các hình thức phổ biến bao gồm:
- Tiền phúng: Là hình thức phổ biến nhất, thường được đặt trong phong bì trắng, ghi rõ tên người hoặc tập thể phúng viếng. Số tiền tùy thuộc vào mối quan hệ và điều kiện kinh tế, nhưng quan trọng nhất là tấm lòng thành.
- Vòng hoa, lẵng hoa: Hoa tươi tượng trưng cho sự chia buồn, lòng kính trọng và niềm hy vọng vào sự tái sinh (theo một số quan niệm). Vòng hoa thường có băng vải ghi lời chia buồn và tên người/đơn vị viếng.
- Bức trướng (Liễn): Là một tấm vải dài (thường là màu đen, tím, trắng) có viết các câu đối, lời ai điếu bày tỏ lòng tiếc thương và ca ngợi công đức người đã khuất. Hình thức này trang trọng nhưng ngày nay ít phổ biến hơn vòng hoa.
- Hương, đèn (nến), trà, quả: Đây là những lễ vật cơ bản, mang tính truyền thống, thể hiện lòng thành kính dâng lên người đã khuất.
4. Đi phúng điều bao nhiêu tiền thì hợp lý
Trong văn hóa Việt Nam, số tiền phúng điếu khi đi đám tang không có quy định cụ thể mà phụ thuộc vào nhiều yếu tố như mối quan hệ với người đã khuất, phong tục địa phương, và khả năng tài chính của người đi viếng. Dưới đây là một số gợi ý dựa trên thông tin từ các nguồn tham khảo:
- Người quen, hàng xóm, đồng nghiệp: Mức phúng điếu thường dao động từ 50.000 đến 500.000 đồng, tùy theo mức độ thân thiết và điều kiện kinh tế. Ở vùng nông thôn, mức phổ biến có thể là 200.000 – 500.000 đồng.
- Người thân, bà con, họ hàng: Số tiền thường cao hơn, từ 200.000 đến 2.000.000 đồng, thể hiện sự kính trọng và chia sẻ sâu sắc hơn.
- Phong tục địa phương: Mỗi vùng miền có tập quán khác nhau, vì vậy bạn nên tham khảo người quen hoặc thông tin từ gia đình người mất (thường ghi trong cáo phó, ví dụ “miễn phúng điếu” nếu gia đình không nhận tiền).
- Khả năng tài chính: Quan trọng nhất là lòng thành, số tiền nên phù hợp với khả năng của bạn để không trở thành gánh nặng.
“Đi phúng điếu bao nhiêu tiền ?” thì tiền phúng điếu không nhất thiết phải là một con số cụ thể, nó tuỳ thuộc theo hoàn cảnh kinh tế của người đi phúng điếu, mối quan hệ với tang quyến, nên điều này chỉ cần phát xuất từ tâm của mỗi người
4. Những điều cần lưu ý khi đi phúng điếu
Để thể hiện sự tôn trọng và phù hợp với không khí trang nghiêm của lễ tang, người đi phúng điếu nên lưu ý một số điều như bên dưới
- Trang phục: Chọn trang phục lịch sự, kín đáo, màu sắc tối hoặc trung tính (đen, trắng, xám, xanh đậm). Tránh các màu sắc quá sặc sỡ, lòe loẹt, trang phục hở hang.
- Thái độ: Giữ thái độ nghiêm túc, trang trọng, thành kính. Đi nhẹ, nói khẽ, tránh cười nói ồn ào, đùa giỡn. Tắt chuông điện thoại hoặc để chế độ im lặng.
- Lời nói: Khi chia buồn với gia quyến, nên dùng lời lẽ chân thành, ngắn gọn, thể hiện sự đồng cảm. Tránh hỏi han quá nhiều về nguyên nhân cái chết hoặc những chuyện không phù hợp.
- Nghi thức: Quan sát và làm theo hướng dẫn của ban tang lễ hoặc người trong gia đình (thắp hương, vái/lạy trước linh cữu, ghi sổ tang…). Tùy theo tôn giáo và phong tục địa phương mà nghi thức có thể khác nhau.
Kết luận
Phúng điếu không chỉ là một nghi thức xã hội mà còn là biểu hiện sâu sắc của tình người, của đạo lý làm người và của văn hóa cộng đồng đậm đà bản sắc Việt Nam. Nó là sợi dây vô hình kết nối người sống và người đã khuất, là cách để sẻ chia nỗi đau và khẳng định giá trị của tình nghĩa trong cuộc đời.
Tại Nghĩa trang Sala Garden, chúng tôi thấu hiểu và trân trọng những giá trị văn hóa truyền thống này. Chúng tôi luôn nỗ lực tạo dựng một không gian an nghỉ văn minh, hiện đại nhưng vẫn đậm đà bản sắc dân tộc, nơi mỗi nghi lễ tiễn biệt, bao gồm cả việc đón tiếp khách phúng điếu, đều được diễn ra một cách trang nghiêm, chu toàn và ấm áp tình người.
